Selasa, 14 November 2017

SISINDIRAN KANGGO MURANGKALIH

Kampak Katinggang ku patlot
Para lega weleh keuna,
Barufak nu meungpang ka kolot
Tara jamuga akhhirna.

Salak nu atah keur obat
Jamu jampang obat cangkeul,
Budak dititah teu sholat
Nu kitu meunang di teunggeul.

Kampak palu jeung ragaji
Dekol muka na wadahna,
Barudak nu tara ngaji
Bakal cilaka akhirna.

Melak tunggul jadi hiji
Miceun kored kanu surak,
Budak kedul tara ngaji
Rajeun daek dibuburak.

Mana peso rek diasah 
Teu katingali ku mata,
Jalma poho ka madrasah
Pedah geus kunsi ka kota.

Paralak hujan ayeuna
Rincik-rincik tingjaleger,
Barudak jaman ayeuna
Leutik-leutik geus bareger

Badak meong ti Cisela
Nincak haur mapay hoe,
Budak baong ti sakola
Osok kabur unggal poe.

Botol enteh kokakola
Diserotna dina tukung,
sing getol maneh sakola
Geus kolot mah sok kaduhung.

Hayang ngising ka Citanduy
Aya cah heunteu tulus,
Lamun ngjai heunteu tuluy
Bakal pisah jeung nu alus.

Mun heula nyekel didinya
Pasti nu sok kateunggeul urat,
Sakola bekel di dunya
Ngajimah bekel akherat.

Kaleci eukeur kokojo
Nu hiji mahtina lilin,
Kabeuki ukur lalajo
Tara ngaji mindeng ulin.


Kamis, 02 November 2017

SISINDIRAN SUNDA - BUBUKA

Dina seni basa Sunda urang ges wanoh kana istilah basa nu ngarupa sisindiran.
Umumna sisindiran teh mangrupa pantun, anu biasa disebut dina bahasa Indonesia.
Ku kituna dina danget ieu, kuring reng ngumpulkeun pantun sisindiran


SISINDIRAN BUBUKA

Emih na pirinh jeung na saos
Dibanjuran ku kalapa,
Abdi ngiring cumarios
Dipayuneun ibu bapa.

Dahar saos make pisin
Keur dipiceun aya tuma,
Cumarios sok arisin
Payuneun oara ulama.

Rek mawa jinten disuhun
Keur campur bahan jajamu,
Hapunten anu kasuhun
Ka Guru nu luhung elmu.

Lada sacanggem kadoya
Make rawit dicengkehan,
Neda maklum ka sadaya
Abdi amit mapatahan.

Beusina ti Cicalengka
Awinabti Kostarea,
Eusina loba siloka
Kahuripan sarerea.

Sakilo ketan ti desa
Dagang udang make saos,
Pidato acan tiasa
Sok ngadegdeg cumarios.

Japati keur disisran
Tikukur macokan hurang,
Mugi ieu sisindiran
Janten pitutur ka urang.

Sok hayang dipangleobkeun
Disawah genjerna nheunah,
Pedaran sing dijantenkeun
Pangbubungah kana manah.




Kamis, 09 Februari 2017

CARPON SUNDA TAMAN PAMEKAR | 31. PANINGGARAN JEUNG MENCEK

31. PANINGGARAN JEUNG MENCEK

            Bada, magrib, sarengsena daladaharan, Pa Aman saanak-bojona ngariung di tengah imah.
Apana ber muka surat kabar, tuluy di baca, imeut pisan.
            Ade ngarenghik ka indungna, aya nu dipikahayang kwasna.
“Hayang naon Ade teh, make ngarenghik ka Ema?” cek Isah.
“ Eta hayanag jajan suuk ka jalan, sakieu keur hujan ngarincik teh.
            Batur mah taririseun, euweuh nu ngalanto-lanto acan ka jalan.”
            “Kadieu De,” cek apana bari nilepkeun surat kabar, “Urang ngadongeng anggursi!”
            Ade nyamperkeun, tuluy ngalende kana lahunan apana.
            Aman jeung Isah oge areureun macana, tuluy ngadeukeutan apana.
            “dongeng naon, Pa?” cek Ade.
            “Dongeng paninggaran jeun mencek.”
            “Tukang bebedil, aya ngbedil uncal, mencek, cangehgar jeung rea-reea deui.
            Bareto apa boga kawawuhan, Daslam ngarana.
            Pagaweana jadi paninggaran, Daslam bisa pisan ngabebedilna teh.
            Unggal tas bebedil, tara lengoh ai balik teh. Kudu bae beubeunangan, aya tikukur, cangehgar, malah kungsi meunang mencek.
            Bapa oge ai poe Minggu sok milu bebedil jeung manehna, itung-itung pelesiran, tamba kesel di imah.
            Dina hiji poe, poe Minggu harita teh, Bapa di ajak deui ku manehna ka leuweung rek moro mencek cenah.
            Kira-kira pukul 5.3, bada subuh, Bapa geus disampeur.
            Bebekelan kayaning timbel jeung deungeuna geus disadiakeun ku Ema, da ari bebedil sok sapoe jeput, sakapeung mah wanci magrib atawa isa kakara datang ka imah.
            Bral Bapa jeung Mang Daslam arindit. Kira wanci haneut moyan kakara nepi ka Pasir Uncal.
            Ti lebah dinya mimiti jalana rada rumpil ku saliara, mani kudu disingray-singraykeun.
            Bapa ngiclik wae nuturkeun pandeuri.
            Keur jongjon leumpang, bet aya nu ngagarapak tina rungkun, hiber kana tangkal saninten.
            Mang Daslam nagrandeg sakeudeung, nagdengekeun nu ngarapak tea.
            “Kasintu,” cenah, “cicing ulah obah!”
            Bapa cingogo; Mangdaslam masang bedilna, tuluy ngeceng  . . . . . . . .  Beledag! . . . . . . . . haseupna kaluar tina kucubung bedil.
            Garapak kasintu gagarapakan, gebut ragarag tina dahan kai. Beunang jangjjangna pisan jeung sukuna mani remuk.
            “Eh watir!” cek Bapa dina hate.
            Sanggeus kasintu diasupkeun kana endongna, tuluy neruskeun deui perjalanan.
            Ari nu dijugjug Pasir Angin, sabab aya tidinya tempatna uncal jeung mencek teh, cenah.
            Teu kanyahoan nyerelekna panon poe, ari Bapa tanggah kaluhur manahoreng geus tengah poe, Bapa geus ngarasa lapar jeung halabhab.
            Jog anjog ka sampalan nu jukutna ngemploh hejo.
            Bapa jeung mang Daslam tuluy reureuh handapeun tangkal gede,, brak bebekelan teh dibuka.
            Timbelna dipurak, deker dalahar nimat pisan.
            Deungeuna sambel muncang, tespong jeung seupan daun lejet.
            Laukna pindang beunang ngagoreng.
            Sabot keur jongjon dahar, aya nu ngorosak belah katuhu, aya opat puluh metermah anggangna ti tempat Bapa.
            Mang Daaslam nyokot bedilna, tuluy ngawas-ngawas kanu ngorosak tea.
            Bapa reg eureun daharna teh, milu ngadengekeun.
            Korosak deui, aya nu ngorosak, tetela sato rada gede.           Kira-kira aya satengah jam Bapa jeung Mang daslam gadedempes handapeun kai.
            Keur kitu torojol anak mecek sagede anak embe Mang Aja, nu umurna kira-kira aya tilu minggu mah.
            Mang Daslam geus menerkeun bedilna  rek ngeceng.
            Teu kungsi lila, jol deui norojol mencek nu gede,  indungna tayohna.
            Indung mnecek nyampeurkeun ka anakna, sarta tuluy disusuan. Geus kitu tuluy di letakan, semu nu pohara deudeuhna ka anak, bleh wae Ema keur ngusapan Ade.
            Mang Daslam ngadadak teu walakaya rek ngabebaskeun bedilna teh.
            Leungeuna semu ngadegdeg, blug bedilna ragrag.
            Panona rambisak pinuh ku cipanon.
            Ku Bapa ditanya lalaunan, naon sababna teu tulus ngabedilna. Teu nembalan ngan gogodeg bae.
            Lila pisan Bapa jeung Mang Daslam nenjokeun pamolah indung mencek jeung anak na teh.
            Geus kitu mah Daslam tuluy bae ngajak balik, sarta paromanana semu nu ngangres.
                        Dijalan manehna nyaritakeun pamajikanan anu geus maot, ningalkeun anakna nu umurna kira-kira dua taun.
            Pisakumahaeun teuing watirna lamun indung mencek atwa anakna di bedil.
            Ti harita Mang Daslam tara bebedil deui, malah bedilna oge sapuratina dijual ka tatanggana.”
            Aman jeung Isah tingharenghap. Cek Isah. “Karunya nya, upami teras dibedil. Meureun anak mencek teh teu bogaeun indung.”
            “Kumaha lamun Ema teu aya, nya Pa?” cek Ade, “meureun ade moal aya nu masihan artos.”

            “Mana oge, ulah sok ngarenghik, bisi Ema teu aya,” tembal apana.

Rabu, 08 Februari 2017

CARPON SUNDA TAMAN PAMEKAR | 30. HUJAN ANGIN

30. HUJAN ANGIN

            Dina hiji poe Aman kacida ngarasa lungsena datang ti sakola teh.
            Beungeutna beureum kawas nu di rerab bae. Awakna luut-leet kesang.
            Sorot panon poe karasana ku Aman beda ti sasari, harita mah panasna mani nongtoreng.
            Dangdaunan anu biasana ngemploh hejo katembomhna semu layu, sarta pinuh ku kekebul kawantu geus lila teu hujan.
            Sangggeus dadaharan, Aman, leos ka tepas hareup, goledag dina dipan bari ngahihidan awakna.
            Sihoreng lain jelema wae nu hareudangeun teh, dalah si Kukut jeung anak-anakna oge semu nu bayeungyang pisan, da buktina dahat-dohot bari elok-elokan neangan nu ieuh.
            Keur kitu jol Udi nyamperurkeun ka Aman bari ngomong, “Na aya panas pohara-pohara teuing, nya Man.”
            “Enya,” tembal Aman, “kuring mah teu kuat di baju-baju acan.”
            “Kawas poe kasedek, Man, mani teu aya angin,” omong Udi, bari ngagelehe milu ngagoler deukeut Aman.
            “Siga-siga rek hujan, Man, geura itu belah kidul mani mendung pihujaneun.”
            Aman cengkat, bari nenjo ka palebah nu ditunjuk ku Udi.
            “Enya bae Di, itu mega hideung mani nyuruwuk kitu majuna jeung itu buntut hujan mani ngulincir ka handap!”
            Teu lila sang Surya, nu tadina moncorong teh kalimpudan ku mega hideung, sarta reup angkeub.
            Hawa nu asalna panas nyongkab teh jadi tiis dibarengan ku angin ngahiliwir mani matak seger.
            Aman rap dibaju deui.
            Ti kajauhan kadenge sora guludug hawar-hawar, beuki lila beuki atra.
            Gurilap!........... beledag! Tarik pisan, dibarengan ku angin ngagelebug.
            Paralak hujan baradag.
            “Ah, rek balik Man, Ema bisi neangan,” cek Udi bari turun sarta berebet lumpat ka imahna.
            Hujan beuki lila beuki gede, di barung ku angin ngagelebug sarta gelap dordar.
            Isah jeung Ade norojol ti jero imah, nyampeurkeun ka Aman.
            “Eleuh hujan angin nya Man,” cek Isah, “tuh tangkal juar mani pepelenoyan, sieun peunggas wae Euceu mah, atawa rungkad.
            Hadena euweuh tatangkalan nu gede deukeut imah urang mah.”
            “Itu payung saha Cei Isah?” omong Aman bari nunjuk ka jalan.
            “Enya wae payung Siem katebak angin, mani gogoloncongan.” Bi Uti tukang rujak kanistren lumpat moro payungna bari gegeroan. “Payung kuring pangnewakeun!”
            Kawasna Bi Uti nincak logak nu rada jero, blug labuh, papakeana jibrug ku cileuncang.
            Jung nantung bari ngudag payungna.
            Barang geus katewak payungna, pok ngomong sorangan: “Teungteuingeun teuing hujan teh!”
            Barudak nu tiluan karunyaeun pisan ka Bi Uti; Isah ngageroan: “Bi Uti! Kadieu, ngiuhan tidieu!
            Teu lila hiuk deui angin tarik pisan, nyodok kana kenteng.
Borobot...........goprak..........! kenteng imah Mang Dira, aya puluhna nu katebak angin.
            Dahan kiambon jeung kihujan patingdorokdok pareunggas.
Gurilap!.......... . Beledag! Deukeut pisan kadengena teh.
“Astagfirullah!” cek Isah jeung Aman, bari nutupan ceulina, “beuneur gelap teh, kawasna beubeunangan.”
            Keur kitu aya nu ngagorowok, “Tangkal kalapa kahuruan!”...................
            “Sieun dibentar gelap! Sieun dibentar gelap!” omong barudak bari arasup ka jero imah.
Apana jeung Emana pahibut mener-menerkeun talang dapur, da bocor.
            Caina mani ngemplang sajeungkal deui hawu kakkeueum.
...................................................................................................................
            Teu lila hujan mimiti raat, sarta angin leler.
            Barang Aman nempo tina jandela ka jalan, Udi gugupay bari omongna: “Man, urang lalajo kalapa kabentar gelap, yu.”
            Aman turun di tuturkeun ku Ade, tuluy tiluan arindit ka kebon Pa Inan anu jauhna kira-kira aya 500 meter mah ti imah Aman.
            “Bejana gelap teh huntuan Di,” cek Aman.
            “Siga kumaha huntuna teh, Kang?” Ade nanya bari semu kaget.
            “Eta bae, cek mang Aja mah huntu gelap teh sok dipake paneker.”
            “Ah ade mah rek neangan huntuna, keur paneker Apa,” cek Ade
            Di pengkolan loba jelema nu keur ngaradekan dahan juar nu rungkad.
            Hadena bae teu ningan imah.
Keur kitu, Sulaeman batur sakelasna Aman nyampeurkeun bari ngomong; “Bejanamah Man, di sawah aya nu keur menerkeun cai, dibentar gelap, nepi ka tutung saluar awakna.
            Jeung di desa Cihanyir deuih, aya tangkal kalapa ninggang imah, malah nu ngeusiana oge katinggang.”
            “Karunya!” cek Aman.


Rabu, 01 Februari 2017

CARPON TAMAN PAMEKAR | 29. MEUNEURKEUN TALANG

29. MENEURKEUN TALANG


            “Aman, Aman, naha nya pancuran teh bet saat?” cek emana Aman.
            Aman lumpat nyampeurkeun emana.
            “Enya bae saat pancuran teh.”
            “Jig papay jeung Unus ka girang, bisi aya nu lesot tumbuna!”
            Aman jeung Unus pairing-iring mapay talang ka girang.
            Pancuran di tukangeun imah Aman teh caina beunang ngocorkeun ti sawah rada jauh oge.
            Ari talangna ku awi guluntungan beunang noblongkeun ruasna tuluy di sambung-sambungkeun.
            Dian sisi-sisi sambungana didedetan ku tapas, supaya ulah bocor.
            Lebah nu legok talang teh ditanggeuy ku kuda-kuda ngarah ulah ngemplad.
            “Unus, ulah leumpang mapay talang bisi beulah,” cek Aman.
           “Naha atuh make ngocorkeun cai tinu jauh, Ieu susukan deukeut, tur caina sakitu gedena,” cek Unus.
            “Hih ari Unus,” cek Aman,” ngocorkeun tinu jauh soteh, ngarah herang caina, Tuh gening cai susukan mah sakitu lecekna. Naha henteu geuleuh kukumah ku cai anu sakitu kotorna”?
            Sabot silih tempas kitu, ana seureuleu teh Unus tisoledat, blug labuh mani nangkuban.
            “Bangkongna luncat!” cek Aman bari seuri, “naha atuh nincak nu leueur!”
            Unus hudang bari jamedud, tuluy nyusut-nyusutkeun dampal leungeuna kana tangkal cau. Baju jeung calana baraseuh jeung kalotor.
            “Bedul teh make tisoledat!” cek Unus kukulutus sorangan.
            Teu jauh tidinya katembong cai ngagolontor bijil tina tumbu talang. Manahoreng tumbuna lesot.
            “Tah pigaweeun yeuh,” cek Aman, “paingan lesot, da kuda-kudana rubuh. Pek Nus uing nu ngangkat talangna, Unus nu menerkeun jodangna!”
            Aman mani enggah-enggeh ngajungjungkewun talang, Unus menerkeun jodangna nu ngagoler tea.
            Jodangna ditangtungkeun, sot talangna ku Mana dikeun kana jodang tea.
            Ana golontor teh caina meneran pisan ka Unus, atuh mani racucut.
            “Ah goreng milik yeuh, tapi.................. keun bae ambeh engke sore teu kudu mandi,” omongna teh.
           “Pek, Nus, ulah kapalang baseuh, tumbukeun kadinyah sakalian,” cek Aman.
            Prak talangteh ku Unus ditumbukeun, tuluy di sisi-sisina dijejelan ku tapas.
            “Cing urang teang ka sungapanana!” cek Unus.
            “Ah rek naon make terus ka girang pisan? Anggur urang balik deui bae, neang pancurana, geus ngocor atawa acan? Ongkoh Unus sakitu rancucutna!” tembal Aman.
            Teu lila emana gegeroan: “Ngocor ayaeuna mah, Man!”

            Aman jeung Unus pohara barungaheunana, dumeh pagaweanana teu gaplah.

Selasa, 31 Januari 2017

CARPON TAMAN PAMEKAR

28. PANEN

Poe Saptu, kira-kira wanci tunggang gunung, Aman geus indit ti imahna rek milu meuting di sawah.
            Udi oge jeung Basar Marilu.
        Jalana ngahaja hanteu ka jalan torobosan, tapi mapay-mapay jalan biasa, bari nenjoan sawa pibuataeun nu batur.
            “Urang saruakeun jeung nu kuring,” cek Aman.
            “Cing baleuneur mana pare na?”
        “Duka ari beuneurna mah,” omong Basar, “ngan jigana ari pepelna mah, pepel keneh nu kuring.”
           “Naha? Tandurna oge ieu mah teu tandur jajar-tandur jajar acan.”
          “Da eta Aman mah jigana teu nyuguh. Geura ieu mah, tuh di juru, saung sanggarna meuni pepek eusina.
            Urang tempo, yu Man!
           Geura ieuh: endog, lauk cai, rurujakan, jawadah tujuh rupa, kembang warna tujuh, kalapa hejo, eunteung, menyan, sisir, minyak.”
            “Tahayul ceuk Apa mah eta teh, Sar. Apa oge nyuguh, malah mindeng deuih. Ti mimiti ngabaladah nepi ka tandur, nagarambet, panen. Tapi lain ka dedemit.”
            “Kasaha atuh?”
            “Ka mang Aja, ka Bi Aja, ka Unus jeung ka sarerea wae sakur nu migawe sawah. Mun bisa barang dahar cara jelema mah nyuguh teh ka panon poe jeung ka cai. Da eta nu galede gawena mah.”
            Teu kungsi lila jol barudak teh daratang ka sawah Aman.
            Unus buru-bur turun tina saung ranggon rek mapagkeun. Tayohna mah geus lila nyerangkeun ti luhur saung.
            “Can diapungkeun pepetengan teh, Nus? Cek Aman.
            “Teu acan. Engke wae sakedap deui, upami parantos ageung angina.”
            Wanci magrib barudak teh naraek kana ranggon. Unus nagenkeun teko dina anglo, rek nyeduh teh, Bubuy sampeu mah jeung guka geus sadia.
            Da puguh angin ngagelebug, barudak teh di harundum pabuni-buni. Aya nu sila tutug, aya nu ngadapang.
            Nepi ka pukul 10 mah ngalobrol bae barudak teh bari ngadengekeun hoangna sora pepetengan. Basar mah make beluk sagala.
            Kira-kira pukul 11 anu marelekan teh geus teu kecet-kecet acan, ngagaluher wae sarare talibra pisan, mararungkut disimbut gombal (bandingkut}.
            Isukna, isuk-isuk, di sawah geus pinih ku awewe, kolot budak nu rek gacong[1] (=sasangga sapocong).
            “Pek geura mimitian bae,” omong mang Aja.
            Der nu garacong teh paheula-heula dibuat.
            Rarikat pisan marakena etem teh, pagancang-gancang da hayang loba beubeunangana.
           Panon poe beuki luhur, panasna beuki moreret, tapi jiga nu teu pati dirasa tina resepna dibuat, bari tinghleuang karakawihan, salisindiran.

Aman oge milu ngawih:
                        Isukan kuring ka pasar,
                        Ka pasar rek milu kapat,
                        Itu euning ujang Basar,
                        Halisna meni ngajepat.
Ditema ku Basar:
                        Resep teuing tunggang delman,
                        Buntut kuda lalesota,
                        Resep teuing ujang Aman,
                        Nungtun nkuya heheotan.

         Dina keur manceran, sarerea reureuh heula, nareangan tempat anu ieuh, brak maruka bebekelan.
         Aman oge jeung sobatna ngariung di saung, milu balakecrakanjeung kolotna. Paronyoeun naker dalaharna teh.
         Sangu pulen, deungeuna beuleum jambal roti disisina rada tutung meueusan kulitna.
         Sanggeus ngareureuhkeun cape, prung deui nu dibaruat teh nuluykeunhancana.
Baralikna wanci asar, mani ngantay pairing-iring bari ngagandong babon, sawareh disuhun, aya oge nu di kelek.


[1] Milu dibuat, ngarah buruhan tina sasangga sapocong. Sasangga = 5 pocong.

Rabu, 18 Januari 2017

PERSEPSI POLITIK

Dinegara kita,kita bisa menyimak berbagai kepanikan orang Indonesia hanya karena berbagai simbol, gambar misalnya, logo misalnya atau ornamen ornamen yang terdapat baik pada dinding, bangunan, pakaian bahkan uang kertas.

Tak habis pikir jika persepsi seperti itu yang di ungkapkan Gus Dur beberapa tahun silam, " Porno itu letaknya di persepsi seseorang. Jika orang tersebut isi kepalanya ngeres, dia akan curiga bahwa Al-Qur'an itu kitab suci porno, karena terdapat ayat tentang menyusui (Al-Baqarah:233). Bagi orang yang berpikiran ngeres tentu menyusui berarti mengeluarkan dan me-tetek, dan ada juga roman-romanan antara Zulaikha dan Yusuf (QS.Yusuf:24)

Naas bagi Gusdur, dengan pernyataan tersebut berimbas pada pelaporan beliau ke kepolisian atas tuduhan penistaan agama dengan memelintir bahwa Al-Quran kitab suci yang paling porno di dunia 

Nah persepsi ini juga terdapat di dalam politik, sebagai mana kita tahu bahwa politik adalah jalan untuk mendapatkan kekuasaan sesungguhnya adalah bagaimana seorang politisi menciptakan/membangun npersepsi. Jika dalam bahasa yang blak-blakan Nikita Khruschev mengatakan bahwa di mana-mana politisi itu sama saja, mereka berjanji membangun jembatan bahkan di tempat yang tidak ada sungai.

Semuanyapun pasti sudah mengetahui bahwa tebaran janji-janji atau kandidat calon dalam kampanye tidak akan seratis persen terlaksana menjadi kenyataan bahkan lima puluh persennyapun janji pada saat kampanye yang terwujud hanya ada dalam cerita-cerita di negeri dongeng. Akan tetapi kepiawaian politisi/calon dan mesin politiknya bagaimana menciptakan atau membangun persepsi politisi tersebut sebagai sosok pembawa gembira atau penyelamat, yang akan di tampilkan sebagai misal: berani, tegas, jujur, anti korupsi dan sebaginya yang cenderung mengoreksi rasionalitas pemilih. Sebab persepsi yang di bnagun itulah, kebanyakan orang menjadi pemilih emosional daripada pemilih rasional.

Akhirnya sungguh menjadi wajar  banyak orang yang menjadi "darah tinggi" melihat fakta bahwa pesta demokrasi telah selesai sedangkan apa yang di janjikan tak kunjung terlaksanakan. seperti pemilih itu di ajak terbang dengan bujuk yang sedemikian rupa lalu di jatuhkan tanpa rasa iba.